Og så vende han atter mot nord

Det var kveld. Me var samla heime i Henneberg hjå mentoren min, Karl Wolf. Den berømte børsemakaren Horst Knopf kom inn døra. Han hadde som alltid med seg kake frå konditoriet i Zella-Mehlis og det var duka for ei triveleg stund. Då Horst hadde sett seg, sa han: ”Alf, har du sett det siste arbeidet til Norbert?” Norbert Triebel var ein av dei flinkaste gravørane i Suhl, og han hadde gravert ei fantastisk  hagle med arabesker og dyremotiv som Horst hadde med seg.

Eg strålte av glede. For eit flott arbeid!   Likevel, det var noko rart over andletet til Horst. Han hadde blanke auge då han tok opp att orda: ”…det siste arbeidet til Norbert. ” Horst såg opp: ”Alf, Norbert er død. Han reiste frå oss  for litt over ei veke sidan.”

Eg kjende kor grunnen svikta under føtene mine. Det var tid for å setje seg ned. Norbert? Han hadde eg kjent sidan 2005 då eg var i praksis hjå børsemakar Günther Retz. Norbert var alltid smilande.Norbert sendte oss postkort frå Irland då han var på ferie der. Norbert viste også Anke korleis ho skulle gravere og hadde vore ein av dei som inspirerte henne då ho lærte seg yrket. Anke hadde planar om å reise ned til Suhl snart og lære meir av Norbert. No var det for seint.

Neste dag tok eg mot til meg og reiste til Norbert sitt hus. Kona hans, Marianne, tok i mot meg. Eg veit sanneleg ikkje kven som gret mest av oss to, men det enda med at det var Marianne som henta vatn og papirlommedukar til meg, ikkje eg til henne. Norbert var vorten sjuk, sa ho. Og lækjarane klarte ikkje å redde han.  Sofaen var tom. Ein engel i porselen sto på stovebordet og held ut hendene sine. For eit år sidan sat me her og spøkte og la nye planar om framtida. No var situasjonen ein heilt annan.

Eg tok farvel med Marianne og gjekk to hus vidare, til Günther Retz. Günther er ein av dei beste børsemakarane i Suhl, men no har han gitt seg. 88 år gammal er han vorten og skrøpeleg til beins. Likevel, han har framleis skrustikka si og filene sine. No for tida lagar han mest brevopnarar og filar ”på gøy”,   som han seier det. I si tid var han likevel ein av dei få som kunne lage ein skikkeleg vierling, eit kombinasjonsvåpen med fire løp og avanserte mekanismar. Günther er ein av mine store heltar. Femten år gamal starta han i børsemakarlære. Det var i 1945. Sidan har han vore i faget.  Han står på trappa, gjev meg ein klem og leier meg ovanpå til stovebordet med voksduk på. Det er  tydeleg at han skjønar kor eg har vore. Blikket hans seier meir enn tusen ord. Dei tjukke, harde  fingrane hans skjelv lett over voksduken.  ”Det er nesten som å miste nokon i familien. Men livet går vidare, med oss eller utan oss.  Men her er ting å gle seg over: Sist veke vart eg  oldefar. Nokon går og andre kjem, ikkje sant?” Han smiler no, sjølv om augene er blanke.  Det vert veldig stille i rommet og tid for å skifte tema: ”Kva har du der?” Han peikar nysjerrig mot skisseblokka mi med notat frå Girardonirifla og set seg til å lese.

Det går ei lang stund. Günther les. Ingen seier noko. Han humrar litt. ”Ikkje verst, Alf. Skal du lage denne her? Eg ser for fyrste gong ein eld av optimisme i dei lyseblå augo hans. Dei liknar litt på augo til sonen min heime når eg seier at me skal ha pannekake til middag i dag.  ”Ja”, svarar eg. ”Trur du eg får det til?” Han trekkjer pusten, tek av seg brillene og vrir litt på hovudet som Günther alltid gjer når han skal svare på vanskelege spørsmål: ”Eg trur det skal gå. Men den trykktanken vert ein vriompeis. Trur du må bale litt før det klaffar med loddinga. Men det  har vorte folk av alle gutane eg hadde i verkstaden min. Du var ein av dei.”

Hendene til Günther skjelv . Sengja hans med leselampe og bibel  står i stova,  rett ved sidan av stovebordet, slik at han kan kvile seg når han treng det . Eg ser han er trøytt, men han vil absolutt følgje meg til døra og seie farvel. Klump i halsen får eg. Tida er det ingen som kan snu. Eg vinkar farvel  og  går med faste steg mot parkeringsplassen  der bilen står.

Det er ei merkeleg kjensle å køyre nordover mot Noreg.  Eg tenkjer på alt eg har fått av alle dei vennlege menneska der nede i handverksbyen .Aldri har eg møtt nokon som ikkje har bedt meg inn, alltid har dei delt av sin kunnskap. Me er alle i ein familie, ein handverksfamilie. Men no er det stille i Suhl. Dei gamle har gitt seg. Dei unge går andre vegar i ein moderne og digital kvardag.  Og i ein grå Hilux sit ein norsk stabukk og nektar å følgje straumen.  

Oppe ved ferjekaien i  Hirtshals bles det ein isande vind. Lengre ute i bukta ser eg eit kvitt lys blinke. Lurar på om det er godt teikn. Eg pakkar meg inn i fjellduken min og finn fram termosen.  Telefonen ringjer. Det er Arthur, løpsmakaren på 68, som ringjer frå England. Han er i storhumør, har fått operert kneet og kjenner seg sprek som ein femtenåring:  ”Løpa dine skal me få til. Ingen problem. Send meg profilane du har støypt av Girardonien  innvendig, så skal eg ta mål, lage spesialverkty og få inn material. Eg har så mykje titan i kneet mitt no at eg må passe meg så ikkje skraphandlaren tek meg .”

Eg ler så eg ristar. Og det har eg sanneleg grunn til:  Eg er eit lukkeleg menneske.  Det er snart jul. Bak på planet ligg det kjelkar til ungane, brødblanding, raudkål  og ny barbiedokke . Der ute, forbi Skagerak ein stad og litt vestover,   har eg  ei kone og to ungar som ventar på meg. Pappa har vore borte i to veker og no skal han heim. Det vert fantastisk.